Toplam 2746 m2’lik Edirne Büyük Sinagogu binası ve yapı topluluğunun yeniden hayata kazandırılması için çalışmalar son hızla devam ediyor. Restorasyon çalışmalarında Edirne Sinagogunun yanı sıra aynı alanda bulunan Midraş Binası ve Hahambaşılık - Okul Binası da aslına uygun olarak tekrardan gün ışığına çıkıyor.
1905 yılında meydana gelen büyük Edirne yangını sonrasında yıkılan ve yerine Padişah 2. Abdülhamit’in fermanıyla inşa edilen sinagog, 1906 yılında Fransız Mimar France Depre tarafından Viyana Sinagog’u örnek alınarak yaptırılmış Dünyanın üçüncü, Avrupa’da ki ise en büyük sinagoglardan biri.
Bir yıl gibi kısa bir sürede tamamlanan Sinagog 1907′de Kal Kadoş Ha Gadol (Kutsal Büyük Havra) ismi ile ibadete açılmış.Aradan geçen yıllar sonrasında Yahudi Cemaati İsrail ve İstanbul’a göç edince harabeye dönen bu özel yapı şimdi onarıma alınarak 2014 yılı sonunda hizmete açılacağı günü bekliyor.
Kaleiçi semti Maarif Caddesi'nde bulunan tarihi sinagogun restorasyonu, 2010 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 3 milyon 700 bin TL'ye ihale edildi. Edirne Valisi Hasan Duruer, 1.5 yıldan bu yana restorasyonu süren tarihi yapının 'Kültür Merkezi' olacağını, Yahudi cemaatinin istediği zamanlarda düğün ve ayinlere açılacağını söyledi.
1983 yılından bu yana kullanılmayan sinagogun mülkiyeti 1995'te Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne geçti.
1900 lü yılların başında yaklaşık 20 bin kadar Yahudi cemaati bulunan ve sonrasında yaşanan ayrılık ve göçlerle kala kala bir kişi kalan Yahudi topluluğunun tek temsilcisi iş adamı Rifat Mitrani havra yıkılmadan önce nikahı en son kıyılan kişi olarak tarihte yerini alan isimlerden biri.
Mitrani; yapılan restorasyon çalışmasının kendisini son derece memnun ettiğini belirterek “bu tarihi eserin ayağa kaldırılması bütün insanları ve eski Edirnelileri çok memnun etti.Herkes geliyor dolaşıyor ve çok sayıda turist burasını ziyaret ediyor”diyerek kendisi için burasının ayrı bir yeri ve önemi olduğunu söyledi.
1975 yılının Ocak ayında düğününün burada yapıldığını söyleyen Mitrani “benim düğünüm burada yapılan son düğün oldu.Bu açıdan burasının ayağa kaldırılmasından dolayı çok mutluyum町eklinde konuştu.
Edirne Valisi Hasan Duruer ise yaptığı açıklamada birlikte yaşam kültürlerinin en güzel örneklerinin görüldüğünü hatırlatarak “1492 yılında İspanya ve İtalya’nın Hıristiyanlar tarafından alınmasından sonra Yahudiler ve Müslümanlar buradan uzaklaştırıldı.Safarat Yahudi dediğimiz bu insanlar 2 nci Beyazıt zamanında bir kısmı Selanik, bir kısmı İzmir bir kısmı ise Edirne’ye getirildi.Çok uzun yıllar birlikte yaşadık ve birlikte yaşamanın kültürlerini birlikte gördük.Hatta Bulgar işgali zamanında bile çok güzel bir dayanışma örneği gösterildi”dedi.
Yaşanan büyük yangın sonrasında 13 adet Havra’nın yandığını kaydeden Vali Duruer Avrupa’nın ikinci büyük sinagogu olarak inşa edilen sinagog için Yahudi cemaatinden bazı kişilerin kendisine gelerek konuştuğunu ve onarım sonrası ne amaçla kullanılacağının sorulduğunu belirterek “ben kendilerine kültür merkezi yapmak istiyoruz” deyince “arada sırada ibadet yapabilir miyiz?”diye sordular bende kendilerine “tabii ki kendi mülklerinizdir.Bizim için bir sakınca yok, cevabını verdim. Daha sonra kendileri bizim için düğünler çok önemlidir düğün yapabilir miyiz? Diye sorduklarında “yeterki her gün veya her hafta sonu gelin düğün yapın.Çünkü Edirne turizmine çok büyük katkı sağlayacağını düşünüyorum”şeklinde konuşarak restorasyonun 2014 yılının ikinci yarısında bitebileceğini ifade etti.